19. Yüzyıl Cami Halısı Tasarımı

19. yüzyıldan itibaren batılı şirketlerin Anadolu'da halı dokutturduğu yıllardan itibaren ticari açıdan boyutları göz önünde bulundurularak, Taban halısı, kelle halısı, karyola halısı, somya halısı, yolluk, çeyrek halı, minder gibi halı tipleri yaygınlaşmıştır.

Geleneksel halı sanatının günümüz üretimine aktarılmasında, özgün tasarıma alt yapı oluşturacak özelliklerin sınırlarının iyi belirlenmesi gerekmektedir. Bir halı tasarımı yaparken, halının genel karakterinin yöre özelliklerine göre belirlenmesi, düğüm sıklığının ve hav yüksekliğinin tespit edilmesi, çalışılacak yöreye özgü halıların kompozisyon şemalarının ve motiflerin özümsenmesi ve kullanılacak malzeme seçimi büyük önem taşımaktadır.

Geleneksel bir halı tasarımında öncelikle halı tipine uygun olarak hazırlanmış özel kareli kağıtların kullanılması belirlenen düğüm sıklığındaki kaliteyi sağlamak amacıyla tasarımcıya yarar sağlamaktadır. 40 x 40 dm², 60 x 60 dm² gibi kalitedeki halı tasarımları için Hereke tipi halı kağıdı, 25 x 35 dm², 18 x 24 dm² gibi kalitedeki halı tasarımları için ise Isparta tipi halı kağıdı kullanılmalıdır.

Tasarımı yapılacak yöre halısının karakterini belirlerken değişik dönemlere ait örneklerde kullanılmış motif ve renk karakterleri incelenmeli, dolayısıyla eldeki belgeye sadık kalarak motiflerin bozulmadan aktarılması sağlanmalıdır. Bu aktarım yapılırken motiflerin kullanıldıkları dönemlere dikkat edilerek aynı dönem motiflerinin birlikte kullanılması yapılacak olan yeni bir tasarımda geleneksel ifadenin taşınmasını sağlayacaktır.

"Tasarımda sentezleme en önemli konudur. Tasarımı yapılacak bir yörenin halı örnekleri analiz edildiğinde ve ayrıntıları yok edilerek yalınlaştırıldığında, tasarım için çok önemli olan biçim ve kurgu ile onu oluşturan elemanlar görülmektedir. Bunlar, yüzeyin düzenlenmesini sağlayan temel geometrik kurgu ve bu düzene göre yerini almış olan biçimlerin ve renklerin organizasyonudur."⁵⁵ Dolayısıyla, tasarımda kullanılacak motiflerin belirlenmesinin ardından, tasarımı yapılacak yöre halılarına ait kompozisyon şemalarının çıkarılması, geleneksel bir halı tasarımı yapmada tasarımcıya referans oluşturacak bir diğer kaynaktır. Bir yöreye ait birden fazla kompozisyon şeması tespit edilebilir ve benzer örnekler kendi içinde gruplandırılabilir. Böylece tasarımcı istediği şema üzerinde tasarımını şekillendirebilir.