Halı tasarımında ölçülendirmenin yapılması, başka bir deyişle tasarımda kullanılacak bağlantıların motifsiz olarak belirlenmesi, doğru bir bağlantı planının halı yüzeyine dağılımını sağlamakta ve yanılgı payını azaltmaktır. Daha sonra tasarımı yapılacak halının planında yerleri belirlenen motifler eskiz kağıdına çizilerek kareli kağıda aktarılır ve kareli kağıt üzerinde motif özellikleri bozulmayacak biçimde kareleme işlemi yapılır.
Halıda renk de desen ile birlikte halının bütününü oluşturan özeliklerden biridir. Geleneksel halı üretiminde yörelere göre kalıplaşmış belirli renk grupları vardır. Bu renkler değişmez nitelikleriyle yöre halılarına egemendir. Eğer geleneksel bir halı tasarımı yapılacaksa, yöreye özgü motif ve kompozisyon şemasının yanı sıra kalıplaşmış olan bu renk gruplarının kullanılması daha doğru olacaktır. Yapılan bir halı tasarımında, ürünün algılanması bakımından öncelikli etkiye sahip olan motif ve renk unsurlarının müşteri talebine veya kullanım alanına göre değiştirilmesi, özünden uzaklaşmış ve geleneksel etkisini kaybederek yozlaşmış ürünleri karşımıza çıkarmaktadır. Bu sebeple ticari açıdan özellikle geleneksel üretimlerin yapıldığı firmalarda tasarımların, bu alanda eğitim almış tasarımcılar tarafından yapılması daha özgün örneklerle yöre halıcılığının yaşatılmasına katkı sağlayacaktır.
"Yuntdağ ve Kozak yörelerinde halıda kullanılan motiflere yanış, nanış, nakış, halı modeli denilmektedir. Yörede halılar ezbere veya önceden dokunmuş örneklere bakılarak dokunmaktadır. Halı kağıdına desen çizme geleneği bulunmayan yörede, 1980'li yıllardan bu yana DOBAG projesi56 ve tüccarlara sipariş halı dokuyanlar desen kağıdı kullanmaktadır. Kompozisyon özellikleri açısından Yuntdağ ve Kozak yörelerinde halıların bölümleri yerel olarak farklı adlarla karşılanmaktadır. Buna göre bir halıda, dıştan içe doğru, yöresel deyimlerle, boncuk suyu, kıyı suyu, ak su, koltuk ve
57
göbek (halının içi) bölümleri yer almaktadır..." "Kozak yöresinde ise bir halıda, halkın deyimiyle dıştan içe doğru kilimlik, gıyı suyu (dar su), ak su
58
(geniş su) ve orta yeri (zemin) bölümleri yer almaktadır." "Yuntdağ ve çevresinde halının en dış bordürü, zeminde kullanılan renge göre ak su adıyla, bazen de geniş su, aykırı su, bıçaklı su, zeki su adlarıyla tanınmaktadır.Halının köşesine koltuk denilmektedir ve koltuğun büyüklüğü de halının şekline göre değişmektedir. Halı zeminine halı içi veya göbek denilir. Kıyı suyu adı verilen ince bir bordürle çevrelenen halı içi genellikle mihrap veya göbekle süslenmektedir. Mihraplı halılarda mihrap tek veya çift yönlü olabilir. Kare veya dikdörtgen şekilli bu göbekler zeminin rengine göre sarıbaş göbek, yeşilbaş göbek gibi isimler alır. Mihrapsız halılarda zeminin küçük göbeklerle süslendiği örnekler de bulunmaktadır. Bu göbeklerden her birine tabaka adı verilmektedir. Yuntdağ yöresinde en çok namazlık halısı, köşe yaygısı, yastık halısı, minder halısı, heybe halısı, testilik (arheleç) ve yer halısı dokunmaktadır. Eski örnekleri namazlık halısı tipinde olan Yuntdağ halıları günümüzde seccade olarak tanınmaktadır ve genelde tek veya çift mihraplıdır. Yörede köşe yaygısı olarak adlandırılan halılar seccadelerden biraz daha küçük boyutlardadır ve büyük halıların kapatmadığı alanlara sermek üzere dokunur. Yastık ve minder halılarına ise nadir rastlanmaktadır. Yuntdağ yöresinde seccadeden daha büyük halılara desen ve boyut özelliklerine bakılmaksızın yer halısı denilmektedir." 59
Bu çalışmada halının görsel açıdan özellikleri ifade edilirken, yöre halkının kullanmış olduğu terminolojinin dışında, bilimsel çalışmalarda daha çok kullanılan terimler tercih edilmiştir. Bu sebeple Bergama ve çevresinde yerel olarak kullanıldığı kaynaklardan öğrenilen göbek, orta yeri, halı içi gibi terimlerin yerine zemin; ak su, geniş su, aykırı su, bıçaklı su gibi terimlerin yerine bordür ve boncuk suyu, kıyı suyu gibi terimlerin yerine de sedef terimleri kullanılmıştır. Ayrıca "Bergama Halılarının Tasarım Özellikleri" başlığı altında Bergama halılarına ait kaynaklarda yer alan,
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder